ΧΩΡΙΣ ΧΡΕΩΣΗ
temp
ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ
Λένα Πλάτωνος
temp
Ο ΒΥΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Άθως Δανέλλης
79'
Περιγραφή
Το πρωτότυπο ιστορικό έργο θεάτρου σκιών σε τρεις πράξεις του Άθω Δανέλλη Ο Βύρων στην Ελλάδα φέρνει τον θρυλικό ήρωα των παιδικών μας χρόνων Καραγκιόζη και τις ελληνικές περιπέτειες του Λόρδου Μπάιρον στην οθόνη σας μέσω της GNO TV. Η παράσταση θα είναι διαθέσιμη δωρεάν στην GNO TV ως και τις 31 Δεκεμβρίου 2021.
Στη νέα αυτή ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, που αποτελεί το πρώτο έργο θεάτρου σκιών με την ιστορική προσωπικότητα του Λόρδου Μπάιρον ως κεντρικό πρόσωπο, ο σημαντικός καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης επιστρατεύει τις χάρτινες φιγούρες του για να αφηγηθεί την ιστορία των δύο επισκέψεων του Μπάιρον στην Ελλάδα (αρχικά στο πλαίσιο της νεανικής του ευρωπαϊκής περιήγησης και κατόπιν στην υπηρεσία της ελληνικής Εθνεγερσίας) διαμέσου της δραματικής συμπύκνωσης στον ονειρικό χωροχρόνο του παραδοσιακού μπερντέ.
Οι φιγούρες και τα σκηνικά φιλοτεχνήθηκαν από τον Γιάννη Παπαδόπουλο (Γιουβάν) μετά από έρευνα σε ιστορικές πηγές της εποχής. Μάλιστα, αρκετές από τις φιγούρες (ανάμεσά τους εκείνες του Λόρδου Μπάιρον με παραδοσιακή στολή, της Κόρης των Αθηνών και του γιατρού Φραντσέσκο Μπρούνο) παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε παράσταση θεάτρου σκιών.
Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Η παράσταση βιντεοσκοπήθηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ στις 28 Μαρτίου 2021. Υπάρχουν διαθέσιμοι ελληνικοί και αγγλικοί υπότιτλοι.
Το έργο Ο Βύρων στην Ελλάδα αποτελεί ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στον Άθω Δανέλλη και εντάσσεται στον θεματικό κύκλο «Ωδές στον Βύρωνα», ο οποίος αποδίδει φόρο τιμής στον εμβληματικό ρομαντικό ποιητή και φιλέλληνα Λόρδο Μπάιρον. Τον κύκλο επιμελείται ο συνθέτης Αλέξανδρος Μούζας.
Η παράσταση εξιστορεί τις περιπέτειες του Λόρδου Μπάιρον, από την άφιξή του έως τον πρόωρο θάνατό του στο Μεσολόγγι την άνοιξη του 1824 και αποτελεί μια απόπειρα καταγραφής της επεισοδιακής ζωής του στην Ελλάδα. Η δομή του έργου βασίζεται στους κανόνες του κλασικού ελληνικού θεάτρου σκιών, και η πλοκή ακολουθεί τις αντίστοιχες τεχνικές.
Η διαπραγμάτευση των ελληνικών περιπετειών του Λόρδου Μπάιρον με τα εργαλεία της λαϊκής μουσικοθεατρικής φόρμας του θεάτρου σκιών δεν είναι διόλου αυθαίρετη, δεδομένου ότι ο πολυπράγμων Λόρδος καταγράφεται ανάμεσα στους θεατές μιας παράστασης της πρώιμης, τουρκικής εκδοχής του Καραγκιόζη σε καφενείο των Ιωαννίνων το 1809!
Η μεταστροφή της φιγούρας του Λόρδου από τουρίστα «σούπερ σταρ» της ρομαντικής ποίησης σε συνειδητό φιλέλληνα και ευεργέτη της Επανάστασης με διαστάσεις εθνικού ήρωα διαφαίνεται μέσω της ευφάνταστης αφομοίωσής του στον αρχετυπικό κόσμο του Καραγκιόζη, εμπλουτισμένο από επιδέξιες αναφορές σε ιστορικές μορφές όπως ο Αλή Πασάς, o Τζων Χόμπχαουζ και η Τερέζα Μακρή, η «Κόρη των Αθηνών» από το ομώνυμο ποίημα του Μπάιρον, που την ερωτεύτηκε περιπαθώς καταλύοντας στο σπίτι της μητέρας της το 1810 – όταν το κορίτσι βρισκόταν στην ηλικία των δώδεκα ετών…
Τη μουσική της παράστασης, που αποτελείται από διασκευές, πρωτότυπες συνθέσεις αλλά και αυτούσιες παραδοσιακές μουσικές φόρμες του ρεπερτορίου του ελληνικού θεάτρου σκιών, επιμελείται ο Δήμος Βουγιούκας. Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι επίσης ο αυτοσχεδιασμός (όπως το ταξίμι, ο ποιμενικός σκάρος, ο αμανές…), απαραίτητος στη μουσική του θεάτρου σκιών. Κάθε ήρωας του έργου ξεπροβάλλει στον μπερντέ με το χαρακτηριστικό του μουσικό μοτίβο, καθώς, όπως επισημαίνει ο Δήμος Βουγιούκας, «το ελληνικό θέατρο σκιών είναι μια γνήσια λαϊκή οπερέτα».
Αφιέρωμα στα 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης
Κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα»
Επιμέλεια κύκλου Αλέξανδρος Μούζας
Αισθηματίας και είρων, ανθρωπιστής και φιλόζωος, λάτρης των ιδεών και δέσμιος των παθών, άνθρωπος της δράσης και συβαρίτης, εραστής ανδρών και γυναικών, «τρελός, κακός και επικίνδυνος», φιλέλληνας ως το (πρόωρο) τέλος του και, πάνω απ’ όλα, πέρα για πέρα ποιητής, ο Λόρδος Μπάιρον ενσάρκωσε παραδειγματικά όσο καμιά άλλη μορφή τους ενθουσιασμούς, τα επιτεύγματα και τις αντιφάσεις του ρομαντικού κινήματος. Σε μια απόπειρα να αποδώσει καλλιτεχνικά μια κάποια ιδέα για το μέγεθος του έργου και της επίδρασης αυτής της προδρομικής φιγούρας του «σούπερ σταρ», η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει, στη διάρκεια του 2021, ένα πολύπτυχο αφιέρωμα με εύρος ανάλογο της ανεξάντλητης προσωπικότητας που, σε μόλις 36 χρόνια ζωής, άφησε πίσω, εκτός από 17 (!) τόμους ποίησης (πρόσφορης, ήδη από την εποχή της, σε κάθε είδους δραματική και μουσική μεταποίηση), αξιομνημόνευτη πολιτική δράση, σωρεία από σκάνδαλα και ραγισμένες καρδιές, καθώς και φήμη καταδικασμένη, θα ’λεγε κανείς, στη διιστορική, όσο και πυρετώδη, μυθοποίηση.
Ο κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα», σε καλλιτεχνική επιμέλεια του συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, διατρέχει τις εποχές, τα γένη και τα είδη της μουσικής και θεατρικής διαπραγμάτευσης, καλύπτοντας ένα φάσμα που εκτείνεται από τη συναυλιακή απόδοση (οι ξεχασμένες Εβραϊκές μελωδίες, συνεργασία του Μπάιρον με τον Εβραίο μουσικό Άιζακ Νέιθαν στο πνεύμα του ρομαντικού ενδιαφέροντος του πρώτου για τις απειλούμενες «εθνικές» κουλτούρες, μελοποιήσεις της καινοτόμου, queer ερωτικής ποίησης του Μπάιρον από τρεις νέους Έλληνες συνθέτες) ως το θέατρο σκιών. Ο κύριος όγκος του προγράμματος αφιερώνεται, όπως είναι αναμενόμενο, στο σύγχρονο μουσικό θέατρο: ο Αλέξανδρος Μούζας αξιοποιεί την επιστολογραφία του ποιητή από την Ελλάδα, ο Γιάννης Κυριακίδης αποτίει έναν πολυμεσικό φόρο τιμής στην κόρη του Μπάιρον και… πρωτοπόρο των υπολογιστών Άντα Λάβλεϊς, ενώ το αφιέρωμα καταλήγει στο νέο έργο του διακεκριμένου Ελληνοαμερικανού συνθέτη Γιώργου Τσοντάκη με θέμα τις τελευταίες ημέρες του Μπάιρον στο Μεσολόγγι.
Με μια ματιά – Σύνοψη
Α΄ Πράξη
Ο Χατζηαβάτης συναντά στο Τεπελένι τον Σπύρο Κολοβό, γραμματέα του Αλή Πασά, που τον πληροφορεί πως ο Λόρδος Βύρων ταξίδεψε από την Αγγλία για να γνωρίσει την Ελλάδα, τη χώρα που τόσο θαυμάζει. Φιλοξενείται στο σεράι του Αλή Πασά. Ο Χατζηαβάτης συναντά τον Καραγκιόζη, που εργάζεται στο σεράι. Ο Βύρων γνωρίζεται με τον Καραγκιόζη, τον συμπαθεί, γελά με τα καμώματά του και τον κρατά στην υπηρεσία του. Αναχωρούν για την Αθήνα.
Β΄ Πράξη
Μετά από μακρά περιοδεία, ο Βύρων φτάνει με τον Χόμπχαουζ, τον Καραγκιόζη και την υπόλοιπη συντροφιά στην Αθήνα. Ο Καραγκιόζης συναντά τον Χατζηαβάτη, που έχει βρεθεί κι εκείνος στην πόλη, και του αφηγείται τις περιπέτειές τους. Η παραμονή του Βύρωνα στην Αττική σημαδεύεται από έναν απρόσμενο και φλογερό έρωτα. Αναχωρεί για τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη και πραγματοποιεί το μεγάλο του όνειρο να διασχίσει τα Δαρδανέλια. Ο Καραγκιόζης βρίσκεται πάντα δίπλα του και τον βοηθά. Σύντομα επιστρέφει στην Ελλάδα. Στον νέο κύκλο περιηγήσεων μπαίνει σε κίνδυνο και η ίδια του η ζωή. Αισίως αναχωρεί για την Αγγλία, αφήνοντας πίσω τον αγαπημένο του πλέον υπηρέτη και σύντροφο.
Γ΄ Πράξη
Μετά από αρκετά χρόνια, ο Χατζηαβάτης πληροφορεί τον Καραγκιόζη πως ο Βύρων επιστρέφει στην Ελλάδα για να βοηθήσει την Επανάσταση. Με μεγάλη συγκίνηση συναντώνται στο Μεσολόγγι. Ο Καραγκιόζης μπαίνει και πάλι στην υπηρεσία του Βύρωνα ως στρατιώτης στην ομάδα των Σουλιωτών. Μια υποτροπή της υγείας του οδηγεί τον ευγενή στο τέλος του. Ακολουθεί το φινάλε, με την Ελλάδα να στεφανώνει τον ήρωα και τους αγγέλους να ανεβάζουν την ψυχή του στους ουρανούς.
Συντελεστές – Διανομή
Σενάριο, παρουσίαση Άθως Δανέλλης
Μουσική σύνθεση, διασκευή, επιμέλεια Δήμος Βουγιούκας
Φιγούρες, σκηνικά (μελέτη, ζωγραφική και κατασκευή) Γιάννης Παπαδόπουλος (Γιουβάν)
Συνεργάτες σκηνής Απόστολος Γραββάνης, Νικόλας Τζιβελέκης
Υπεύθυνη παραγωγής Αναστασία Παπαγεωργίου
Δήμος Βουγιούκας (ακορντεόν)
Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί)
Δημήτρης Κουφογιώργος (κιθάρα, μαντολίνο)
Ιωάννα Ρήγα (σαντούρι)
Μετάφραση υποτίτλων στα αγγλικά Αγγελική Μπούρα
Σκηνοθετικό σημείωμα
Μεγάλο μέρος από το ευρύτατο και πολυποίκιλο ρεπερτόριο του ελληνικού θεάτρου σκιών αντλεί τα θέματά του από την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Οι αγωνιστές και οι περιπέτειές τους παρουσιάζονται με το ύφος της λαϊκής μυθοπλασίας κι έτσι τα πραγματικά γεγονότα προσαρμόζονται ή και συχνά διασκευάζονται στο πλαίσιο αυτό, κρατώντας όμως αυστηρά την ιστορική αλήθεια.
Σύμφωνα με τους άγραφους κανόνες που έχουν καθιερωθεί, ο καραγκιοζοπαίκτης-δημιουργός στήνει το –νέο ή αναπλασμένο παλαιότερο– έργο και το ανεβάζει στο πανί για να δει αν «είναι στη θέση του», πάντα με γράδο τις αντιδράσεις και την ανταπόκριση του κοινού. Έτσι θα προκύψει το πατρόν πάνω στο οποίο θα εργαστεί από κει και πέρα.
Ο Λόρδος Βύρων εμφανίζεται ως συμπρωταγωνιστής στο προπολεμικό έργο του θεάτρου σκιών Ο Λόρδος Βύρων και η ανθοπώλις των Αθηνών, αγνώστου δημιουργού. Οι χαρακτήρες, εκτός του Βύρωνα, είναι φανταστικοί και η υπόθεση δεν έχει σχέση με ιστορικά γεγονότα. Άλλωστε και ο Λόρδος της παράστασης μόνο κατ’ όνομα συγγενεύει με τον πραγματικό. Φαίνεται πως το μυθιστόρημα του Κωστή Χαιρόπουλου Ο Λόρδος Βύρων και η Κόρη των Αθηνών δεν αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για κάποιο αντίστοιχο έργο θεάτρου σκιών, παρά το ότι η λαϊκή λογοτεχνία συχνά τροφοδοτούσε με θέματα το ρεπερτόριο του Καραγκιόζη.
— Άθως Δανέλλης
Φωτογραφίες & βίντεο
Φωτογραφίες
Πάγιος χορηγός
Χορηγός αερομεταφορών
Creative partner
Technology partner
Supporter
Χορηγοί φιλοξενίας
Χορηγοί επικοινωνίας
Άθως Δανέλλης Σενάριο, παρουσίαση
Γνώρισε και αγάπησε τον Καραγκιόζη σε πολύ μικρή ηλικία, μαθητεύοντας σε παλιούς δασκάλους της τέχνης. Σπούδασε δημοσιογραφία στην Αγγλία. Συνεργάζεται με την Ελληνική Ραδιοφωνία και τον περιοδικό τύπο παρουσιάζοντας σειρές εκπομπών με θέμα το ελληνικό και παγκόσμιο θέατρο σκιών. Με τον Αθηναϊκό Θίασο Σκιών του έχει λάβει μέρος σε πολλά φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αμερική, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία κ.α.). Από το 1989 διατηρεί μόνιμες σκηνές όπου παρουσιάζει σπάνια έργα από το ρεπερτόριο του ελληνικού θεάτρου σκιών καθώς και δικές του πρωτότυπες δημιουργίες, κρατώντας ζωντανή αυτή την τόσο σημαντική λαϊκή θεατρική παράδοση. Διδάσκει την τέχνη του θεάτρου σκιών (ιστορία και θεωρία, ύφος και μίμηση, ρόλο της μουσικής στην παράσταση, κατασκευή και ζωγραφική φιγούρας, σκηνικού και ρεκλάμας) σε σεμινάρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Μαζί με τον συνάδελφό του Γιάννη Παπαδόπουλο ίδρυσαν το Θέατρο Σκιών Κρήτης.
Δήμος Βουγιούκας Μουσική σύνθεση, διασκευή, επιμέλεια
Γεννήθηκε στην Νέα Ιωνία Μαγνησίας το 1982. Ξεκίνησε τις σπουδές στο ακορντεόν σε ηλικία δέκα ετών. Ασχολείται με τη βαλκανική μουσική καθώς και με τη μουσική του τάνγκο. Το 2016 δημιούργησε μια από τις σημαντικότερες ορχήστρες τάνγκο στην Ελλάδα, τους Athens Tango Ensemble. Συμμετέχει στην ορχήστρα Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας ως σολίστ και επιμελείται ενορχηστρώσεις της, καθώς αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά της μέλη. Έχει συμμετάσχει σε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό καθώς και στην Ελληνική και ξένη δισκογραφία. Έχει διδάξει σε σεμινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από μικρή ηλικία ασχολείται με την τέχνη του θέατρου σκιών καθώς και τη μουσική του.
Γιάννης Παπαδόπουλος-Γιουβάν Φιγούρες, σκηνικά
Γεννήθηκε στην Έδεσσα το 1988. Η επαφή του με το θέατρο σκιών έγινε από μικρή ηλικία μέσω της παρακολούθησης μαγνητοσκοπημένων παραστάσεων. Με τη βοήθεια της μητέρας του, άρχισε την κατασκευή φιγουρών, τόσο πρωτότυπων όσο και από χαρτοκοπτικές της εποχής. Στην ηλικία των δέκα ετών έδωσε τις πρώτες του παραστάσεις, συνεχίζοντας μέχρι τα φοιτητικά του χρόνια, ενώ παράλληλα εξέλισσε και τη φιγουροποιία. Η γνωριμία του με καραγκιοζοπαίκτες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης τον βοήθησε να εντρυφήσει περισσότερο στο θέατρο σκιών. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής, που εντάσσεται στη Σχολή Mουσικής Tεχνολογίας του TEI Hπείρου. Από το 2015, εργάζεται ως καθηγητής κρητικής λύρας σε μουσικά σχολεία της Κρήτης. Εκεί πλέον δραστηριοποιείται και παίζει παραστάσεις, τόσο μόνος όσο και σε συνεργασία με τον καραγκιοζοπαίκτη Άθω Δανέλλη. Κατασκευάζει και παίζει με τις δικές του φιγούρες, οι οποίες έχουν αποτελέσει εργαλεία και άλλων καραγκιοζοπαικτών.
Απόστολος Γραββάνης Συνεργάτης σκηνής
Κατάγεται από την Καρδίτσα και γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και παρακολούθησε τις πρώτες παραστάσεις Καραγκιόζη. Μαγεύτηκε από την τέχνη του θεάτρου σκιών κι έγινε τακτικός θεατής. Σε νεαρή ηλικία, μπήκε στη σκηνή του βετεράνου καραγκιοζοπαίκτη Μάνθου Αθηναίου. Σύντομα εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους μαθητές και μόνιμους βοηθούς του. Εργάστηκε μαζί του στο Θέατρο Ριάλτο (Κυψέλη) και στο Θέατρο Μάνθος Αθηναίος (Νέα Σμύρνη), σε σχολικές παραστάσεις, φεστιβάλ και τηλεοπτικές παραγωγές για είκοσι περίπου χρόνια. Βρέθηκε κοντά στους παλαιότερους βετεράνους τεχνίτες, υπήρξε φίλος τους και συνεργάστηκε με πολλούς από αυτούς. Συνεργάζεται με τους σύγχρονους καραγκιοζοπαίκτες σε παραστάσεις, θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμα φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Νικόλας Τζιβελέκης Συνεργάτης σκηνής
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1993. Σπούδασε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ξεκίνησε την καριέρα του στον χώρο του θεάτρου σκιών το 2009. Απέκτησε σημαντική εμπειρία κοντά σε σύγχρονους καλλιτέχνες του είδους. Έχει συνεργαστεί με συλλόγους, δήμους, σχολεία, το Μουσείο Χαρίδημος, και έχει συμμετάσχει σε διάφορα φεστιβάλ. Είναι κατασκευαστής φιγουρών και σκηνικών θεάτρου σκιών, λαμβάνοντας μέρος σε εκθέσεις. Τη σεζόν 2011/12 παρουσιάζει παραστάσεις Καραγκιόζη στο τηλεοπτικό κανάλι Kontra Channel. Το 2013 και το 2014 δίνει παραστάσεις στη Γαλλία. Το 2014 κερδίζει το βραβείο «Καλύτερης παράστασης, σκηνικών και φιγούρας για νέους καλλιτέχνες» στους 5ους Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών στην Πάτρα. Μαζί με τον Άθω Δανέλλη και την ομάδα Οθόνιον, παρουσιάζουν τα έργα του Ιωσήφ Βιβιλάκη Ο Καραγκιόζης νεκροθάφτης (2017) και Φιλοθέη, η αρχοντοπούλα των Αθηνών (2019/20). Το 2020 πραγματοποιεί σειρά παραστάσεων για ενήλικο κοινό στο Θέατρο Άβατον με τίτλο Καραγκιόζης… by night.
