temp

ΟΙ ΓΑΜΟΙ ΤΟΥ ΦΙΓΚΑΡΟ

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ

175'

Έληξε

Περιγραφή

Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Στην ευρηματική σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη με τη συνεργασία της Αγγέλας-Κλεοπάτρας Σαρόγλου, τα σκηνικά του Γιάννη Κατρανίτσα, τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη και τους φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα, οι λεπτές αποχρώσεις της μουσικοθεατρικής ιδιοφυΐας του Μότσαρτ αναδεικνύονται μέσα σε ένα κινηματογραφικό σκηνικό που συνθέτει ένα σύμπαν ρετρό παραδοξότητας. Οι ήρωες του Μότσαρτ μετατρέπονται σε γρανάζια ενός αλλόκοτου κόσμου που υπογραμμίζει τη διαχρονική πάλη για κοινωνική ανέλιξη και αξιοπρέπεια. Το κινηματογραφικό σκηνικό της παράστασης αναδεικνύεται από τη σκηνοθεσία της βιντεοσκόπησης, που εστιάζει στις λεπτομέρειες των ερμηνειών, ενώ ταυτόχρονα τονίζει τη σινεμασκόπ διάσταση της παραγωγής.

Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντούμε νεότερους αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένους μονωδούς της ΕΛΣ, όπως τους Δημήτρη Πλατανιά, Τσέλια Κοστέα, Διονύση Σούρμπη, Αφροδίτη Πατουλίδου, Μιράντα Μακρυνιώτη κ.ά. Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ, σε μουσική διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου.

Αναμφισβήτητα οι Γάμοι του Φίγκαρο αποπνέουν την υποβόσκουσα κοινωνική αναστάτωση που θα οδηγούσε σε πολύ λίγα χρόνια στην έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης. Ο ίδιος ο Ναπολέοντας αργότερα θα περιέγραφε το έργο ως την «Επανάσταση εν δράσει». Ο Μότσαρτ και ο Ντα Πόντε, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν προβλήματα με τις αρχές λογοκρισίας, τροποποίησαν σημαντικά το θεατρικό έργο δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στο ερωτικό στοιχείο και λιγότερο στο θέμα της κοινωνικής σύγκρουσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο μονόλογος του Φίγκαρο, όπου, ενώ στο θεατρικό κείμενο κατακρίνεται η κληρονομημένη αριστοκρατική καταγωγή και ουσιαστικά τίθεται στο στόχαστρο της κριτικής η αριστοκρατική τάξη, στην όπερα προσαρμόζεται σε κριτική για τις άπιστες γυναίκες… Οι Γάμοι του Φίγκαρο, πέρα από τα ενδογενή επαναστατικά μηνύματα σε συνδυασμό με το ερωτικό στοιχείο που αναδύεται από τη γοητευτική και τρυφερή μουσική του Μότσαρτ, αποτελούν τομή στην ιστορία της όπερας, καθώς πρωταγωνιστές δεν είναι πλέον θεοί, μυθικοί ήρωες ή εξωτικά πρόσωπα αλλά άνθρωποι της καθημερινότητας: άρχοντες και υπηρέτες.

Με μια ματιά – Σύνοψη

ΤΟ ΕΡΓΟ

Το ποιητικό κείμενο της τετράπρακτης κωμικής όπερας Οι γάμοι του Φίγκαρο έχει γράψει ο Λορέντσο ντα Πόντε, βασιζόμενος στην πεντάπρακτη κωμωδία του Πιερ-Ωγκυστέν Καρόν ντε Μπωμαρσαί Η τρελή ημέρα ή Ο γάμος του Φίγκαρο [1778/84]. Πρόκειται για το δεύτερο έργο της αποκαλούμενης τριλογίας του Φίγκαρο που ξεκινά με τον Κουρέα της Σεβίλλης (1773/75) και ολοκληρώνεται με το έργο Ο άλλος Ταρτούφος (1791/92). Και τα τρία θεατρικά έχουν μετατραπεί σε όπερες. Η υπόθεση των Γάμων αφορά την προσπάθεια του Φίγκαρο και της Σουζάννας να πραγματοποιήσουν τον γάμο τους παρά τα εμπόδια που θέτει ο Κόμης, στην υπηρεσία του οποίου βρίσκονται.

ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ

Οι Γάμοι του Φίγκαρο παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο Αυτοκρατορικό Βασιλικό Θέατρο της Αυλής της Βιέννης την Πρωτομαγιά του 1786 υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Μότσαρτ. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στις 31 Ιανουαρίου 1953 υπό τη διεύθυνση του Αντίοχου Ευαγγελάτου. Δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα, κατά την επίσκεψη της Όπερας της Φρανκφούρτης στην Αθήνα το 1938, παράλληλα προς την πρώτη και μοναδική ως τώρα παρουσίαση του βαγκνερικού Δαχτυλιδιού στην Ελλάδα, οι Γάμοι του Φίγκαρο είχαν παρασταθεί για πρώτη φορά στην Αθήνα, στο Θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ.

Σύνοψη του πρωτοτύπου

Α΄ ΠΡΑΞΗ

Μέσα του 18ου αιώνα, στο παλάτι του Κόμη Αλμαβίβα έξω από τη Σεβίλλη. Ο Φίγκαρο, θαλαμηπόλος του Κόμη, και η Σουζάννα, καμαριέρα της Κόμησσας, κάνουν τις τελευταίες ετοιμασίες στο δωμάτιο που θα μείνουν μετά τον γάμο τους. Το δωμάτιο αυτό βρίσκεται ανάμεσα στα διαμερίσματα του Κόμη και της Κόμησσας. Ο Φίγκαρο το βρίσκει βολικό, αντίθετα από τη Σουζάννα, η οποία αποκαλύπτει τις ερωτικές διαθέσεις του Κόμη απέναντί της.

Έρχονται ο δόκτωρ Μπάρτολο με την οικονόμο του Μαρτσελλίνα, η οποία εκβιάζει τον Φίγκαρο να τη νυμφευτεί: ως αντάλλαγμα θα διαγράψει ένα δάνειο που εκείνος δεν μπορεί να της ξεπληρώσει. Ο Μπάρτολο είναι πρόθυμος να κάνει τα πάντα για να τη βοηθήσει: θέλει να εκδικηθεί τον Φίγκαρο, που παλαιότερα είχε βοηθήσει στην απαγωγή της αγαπημένης κηδεμονευόμενής του Ροζίνας από τον Κόμη Αλμαβίβα, ο οποίος στη συνέχεια τη νυμφεύτηκε. Επιστρέφει η Σουζάννα και ακολουθεί ο νεαρός Κερουμπίνο, ερωτευμένος με όλες τις γυναίκες, ιδιαίτερα όμως με την Κόμησσα. Ακούγοντας τα βήματα του Κόμη ο Κερουμπίνο κρύβεται πίσω από μια πολυθρόνα. Ο Κόμης αρχίζει να ερωτοτροπεί με τη Σουζάννα. Μόλις όμως αντιλαμβάνεται πως φθάνει ο Ντον Μπαζίλιο, δάσκαλος της μουσικής, κρύβεται και αυτός πίσω από την πολυθρόνα. Στο μεταξύ, ο Κερουμπίνο, που βρισκόταν εκεί, είχε ανέβει πάνω στο έπιπλο και η Σουζάννα τον έχει καλύψει με ένα φόρεμά της. Ο Ντον Μπαζίλιο μιλά για το πάθος του Κερουμπίνο για την Κόμησσα. Έξαλλος, ο Κόμης βγαίνει από την κρυψώνα του και αφηγείται πως λίγες μέρες πριν είχε συλλάβει τον Κερουμπίνο στο δωμάτιο της Μπαρμπαρίνας, κόρης του κηπουρού. Τότε κρυβόταν κάτω από το τραπεζομάντιλο και τώρα μένει κατάπληκτος που τον ανακαλύπτει κάτω από το φόρεμα. Ο Κόμης ωρύεται ότι θα αποκαλύψει το γεγονός στον Φίγκαρο, ο οποίος, πάνω στην ώρα, καταφθάνει με χωρικούς. Όλοι δοξάζουν τον Κόμη για την πρωτοβουλία του να απεμπολήσει το ταπεινωτικό φεουδαρχικό «δικαίωμα της πρώτης νύχτας». Ο Κόμης ζητά αναβολή του γάμου του Φίγκαρο με τη Σουζάννα και στέλνει τον Κερουμπίνο μακριά, να καταταγεί στον στρατό. Ο Φίγκαρο τον προειδοποιεί ότι η ζωή στον στρατό απέχει πολύ από αυτήν μιας ερωτευμένης πεταλούδας, όπως χαρακτηρίζει τον Κερουμπίνο.

Β΄ ΠΡΑΞΗ

Η Κόμησσα, μόνη, αναπολεί τις μέρες που την αγαπούσε ο σύζυγός της. Ο Φίγκαρο έχει καταστρώσει σχέδιο προκειμένου να τον ξαναφέρει στην αγκαλιά της: θα του στείλει ανώνυμη επιστολή, στην οποία θα τον ενημερώνει ότι η Κόμησσα έχει εραστή. Ταυτόχρονα, η Σουζάννα θα δεχτεί να τον συναντήσει μυστικά: όμως στη θέση της θα στείλουν τον Κερουμπίνο, μεταμφιεσμένο ως γυναίκα. Την ώρα που Κόμησσα και Σουζάννα μεταμφιέζουν τον Κερουμπίνο χτυπά την πόρτα ο Κόμης. Στην ταραχή της η Κόμησσα κλειδώνει τον Κερουμπίνο στην ντουλάπα και ανοίγει στον σύζυγό της. Ακούγοντας θορύβους ο Κόμης υποψιάζεται διάφορα και ζητά να ανοίξει η ντουλάπα. Η Κόμησσα προσποιείται την προσβεβλημένη και αρνείται. Το ζευγάρι φεύγει προκειμένου ο Κόμης να φέρει εργαλεία να ανοίξει την κλειδωμένη ντουλάπα. Στο μεταξύ, η Σουζάννα, που είχε μείνει κρυμμένη στο βεστιάριο της κυράς της, ελευθερώνει τον Κερουμπίνο ανοίγοντας την ντουλάπα με αντικλείδι, και μπαίνει η ίδια μέσα, ενώ ο Κερουμπίνο το σκάει από το παράθυρο. Όταν επιστρέφουν και τελικά ανοίγουν την ντουλάπα τόσο ο Κόμης όσο και η Κόμησσα μένουν άφωνοι αντικρίζοντας τη Σουζάννα. Ταπεινωμένος, ο Κόμης ζητά συγχώρεση από την εξίσου έκπληκτη σύζυγό του.

Ο Φίγκαρο υπενθυμίζει πως θα πρέπει να ασχοληθούν με τις ετοιμασίες του γάμου. Ο Κόμης τού δείχνει το ανώνυμο γράμμα, όμως εκείνος αρνείται οποιαδήποτε σχέση με αυτό. Μπαίνει στο δωμάτιο ο Αντόνιο, ο μεθυσμένος κηπουρός, που παραπονείται πως λίγο νωρίτερα κάποιος πήδηξε από το παράθυρο της Κόμησσας και έπεσε πάνω στα όμορφα γεράνια του. Ο Φίγκαρο ισχυρίζεται πως ήταν εκείνος. Μπαίνουν στο δωμάτιο ο Μπάρτολο, ο Ντον Μπαζίλιο και η Μαρτσελλίνα, η οποία απαιτεί τα νόμιμα δικαιώματά της. Ο Κόμης υπόσχεται κανονική δίκη.

Γ΄ ΠΡΑΞΗ

Η μεγάλη αίθουσα είναι έτοιμη για τη γαμήλια τελετή. Ο Κόμης προσπαθεί να καταλάβει τι έχει συμβεί αλλά τα λησμονεί όλα καθώς βλέπει τη Σουζάννα να καταφθάνει ιδιαίτερα φιλική. Όμως, χωρίς εκείνη να το καταλάβει, την ακούει να λέει στον Φίγκαρο πως το σχέδιό τους πέτυχε. Στο μεταξύ, ο Φίγκαρο έχασε τη δίκη και, μέσα στην ταραχή του, μπροστά σε όλους ομολογεί ότι δεν έχει γνωρίσει ποτέ τους αληθινούς του γονείς. Η δήλωση αυτή πυροδοτεί νέες συζητήσεις και αποδεικνύεται ότι ο Φίγκαρο είναι νόθος γιος του Μπάρτολο και της Μαρτσελλίνας. Ο Φίγκαρο εναγκαλίζεται τη μητέρα που τόσα χρόνια είχε στερηθεί, ακριβώς την ώρα που καταφθάνει η Σουζάννα με τα χρήματα για να ξεπληρώσει το δάνειο στη Μαρτσελλίνα και να γλιτώσει τον αγαπημένο της. Παρεξηγεί τη σκηνή με αποτέλεσμα να επικρατήσει νέα ταραχή μέχρι να δοθούν οι απαραίτητες εξηγήσεις.

Μόνη, η Κόμησσα μιλά για τις αναπτερωμένες ελπίδες να κερδίσει και πάλι τον σύζυγό της. Υπαγορεύει ένα γράμμα στη Σουζάννα, κανονίζοντας μια ακόμα μυστική συνάντηση. Χωρικές προσφέρουν λουλούδια στην Κόμησσα. Ανάμεσά τους είναι και ο μεταμφιεσμένος Κερουμπίνο, που αποκαλύπτεται από τον Αντόνιο.

Δ΄ ΠΡΑΞΗ

Το ίδιο βράδυ στον κήπο του παλατιού. Η Μπαρμπαρίνα γυρεύει απεγνωσμένα την καρφίτσα που της ζήτησε ο Κόμης να επιστρέψει στη Σουζάννα, ως επιβεβαίωση της συνάντησής τους λίγο αργότερα. Ο Φίγκαρο το μαθαίνει και αγανακτεί στην ιδέα ότι η γυναίκα του θα τον απατήσει ήδη από την πρώτη νύχτα του γάμου. Φορώντας τα ρούχα της Σουζάννας η Κόμησσα σπεύδει να συναντήσει τον Κόμη. Απρόσμενα κάνει την εμφάνισή του ο Κερουμπίνο: χαίρεται που βλέπει τη Σουζάννα, όπως νομίζει, και σπεύδει να τη φιλήσει. Μες στο σκοτάδι όμως φιλά τον Κόμη, που επιχειρώντας να τον χαστουκίσει χτυπά κατά λάθος τον Φίγκαρο. Όταν ο Κόμης πλησιάζει επικίνδυνα την υποτιθέμενη Σουζάννα, ο Φίγκαρο τους διακόπτει. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζει τη φωνή της αγαπημένης του, που φορά τα ρούχα κόμησσας και καταλαβαίνει τι έχει συμβεί. Ανταποδίδει τη φάρσα προφασιζόμενος ότι φλερτάρει την υποτιθέμενη Κόμησσα. Η Σουζάννα, ως Κόμησσα, απαντά με ένα ακόμα χαστούκι. Το ζευγάρι συμφιλιώνεται και αποφασίζει να ολοκληρώσει την κωμωδία. Ο Φίγκαρο απευθύνεται τώρα στην υποτιθέμενη Σουζάννα, εξομολογούμενος τον έρωτά του για την Κόμησσα. Εκτός εαυτού ο Κόμης φωνάζει τους πάντες προκειμένου να πιστοποιήσουν πόσο αναίσχυντα τον απατά η σύζυγός του με τον θαλαμηπόλο. Παρά την επιμονή όλων αρνείται να συγχωρέσει τη γυναίκα του. Οι μάσκες πέφτουν και ο Κόμης βλέποντας την πραγματικότητα συνειδητοποιεί ότι οφείλει να ζητήσει συγγνώμη. Η τρελή αυτή ημέρα έχει αίσιο τέλος.

Συντελεστές – Διανομή

Μουσική διεύθυνση Βασίλης Χριστόπουλος

Σκηνοθεσία Αλέξανδρος Ευκλείδης

Δραματουργία – Συνεργάτρια σκηνοθέτρια Αγγέλα-Κλεοπάτρα Σαρόγλου

Σκηνικά Γιάννης Κατρανίτσας

Κοστούμια Ιωάννα Τσάμη

Φωτισμοί Μελίνα Μάσχα

Διεύθυνση χορωδίας Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Κόμης Αλμαβίβα Δημήτρης Πλατανιάς

Κόμησσα Αλμαβίβα Τσέλια Κοστέα

Σουζάννα Αφροδίτη Πατουλίδου

Φίγκαρο Διονύσης Σούρμπης

Κερουμπίνο Μιράντα Μακρυνιώτη

Μαρτσελλίνα Μαρισία Παπαλεξίου

Μπάρτολο Γιάννης Γιαννίσης

Μπαζίλιο Χρήστος Κεχρής

Ντον Κούρτσιο Γιάννης Καλύβας

Μπαρμπαρίνα Μαριλένα Στριφτόμπολα

Αντόνιο Κωστής Ρασιδάκις

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

Σκηνοθετικό σημείωμα

«Η ιδέα που γέννησε τη σκηνοθεσία των Γάμων του Φίγκαρο προκύπτει από τις δυνατότητες της σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος: ένα σπάνια επίμηκες σκηνικό, μήκους 35 μέτρων, αναπαριστά οκτώ δωμάτια του αρχοντικού του Κόμη Αλμαβίβα, τα οποία εναλλάσσονται με τη συνδρομή ενός θεατρικού τράβελινγκ μπροστά στα μάτια των θεατών, προσφέροντάς τους διαφορετικές στιγμές της καθημερινότητας των χαρακτήρων του έργου. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα έργο που, ακολουθώντας τον περίφημο “αριστοτελικό” κανόνα των τριών ενοτήτων, διαδραματίζεται μέσα σε μία μέρα και μέσα στο ίδιο σπίτι. Η πρόκληση που γεννάει η ιδιαίτερη αυτή σκηνική συνθήκη είναι η διεύρυνση του αφηγηματικού πλαισίου του έργου και η δυνατότητα να επεξηγηθούν τα κίνητρα των χαρακτήρων, σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί η πλούσια (αλλά και περίπλοκη) μουσικοθεατρική χαρακτηρολογία του Μότσαρτ».