Περιγραφή

Η Ελένη, η Ωραία Ελένη, αυτό το πρόσωπο που έχουμε συναντήσει πολλές φορές στα σχολικά βιβλία, με μια ιστορία που αλλάζει, διαμορφώνει και διαμορφώνεται διαφορετικά μέσα στα χρόνια, είναι το κεντρικό πρόσωπο της όπεράς μας. Αυτή τη φορά τη συναντούμε μέσα από την όπερα Η Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ του Κορνήλιου Σελαμσή σε ποιητικό κείμενο Αλεξάνδρας Κ*, σε μια νέα, φρέσκια και σύγχρονη εκδοχή που παρουσιάζει τον γνωστό μύθο πολύχρωμα, μελωδικά και –κυρίως– αστεία.

Το έργο, όπως αναφέρει και ο τίτλος, είναι βασισμένο στη διάσημη οπερέτα του Ζακ Όφενμπαχ Η Ωραία Ελένη.

Η παράσταση παρουσιάζεται στο πλαίσιο του προγράμματος για σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Η Όπερα Διαδραστικά Στα Σχολεία

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα πίσω από την παράσταση

Το καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Η Όπερα Διαδραστικά στα Σχολεία για Γυμνάσια αποτελεί συνέχεια του προγράμματος που υλοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία από την Εθνική Λυρική Σκηνή στα δημοτικά σχολεία από το 2012 έως το 2015. Προσαρμοσμένο στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, αλλά και στους κοινωνικούς προβληματισμούς των εφήβων τού σήμερα, στοχεύει στην ξενάγηση των εφήβων στον πολύπλευρο κόσμο της όπερας. Η εξερεύνηση της δημιουργικής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα πίσω από τη σκηνή, αλλά και η ενθάρρυνση του καλλιτεχνικού πειραματισμού και της ανακάλυψης μέσα από την πολυεπίπεδη και διακαλλιτεχνική φύση του είδους, αποτελούν τους κεντρικούς άξονες σχεδιασμού του εκπαιδευτικού προγράμματος. 

Η Όπερα Διαδραστικά στα Σχολεία είναι εδώ για να συστήσει την όπερα ως ένα δίκτυο ανάλογο της σχολικής κοινότητας, όπου η συνομιλία, το «μοίρασμα» και το αίσθημα του ανήκειν είναι δομικά συστατικά της ελεύθερης έκφρασης, της εξέλιξης και της ανάπτυξης. Οι μαθητές που συμμετέχουν εξ αποστάσεως στη δράση έχουν την ευκαιρία να αποκρυπτογραφήσουν τον κόσμο της όπερας και του μουσικού θεάτρου μέσω της εκπαιδευτικής ιστοσελίδας Opera Box.  Εκεί μπορούν να ανακαλύψουν δωρεάν την κινηματογραφική εκδοχή της ξεκαρδιστικής παράστασης όπερας που δημιουργήθηκε για τους εκπαιδευτικούς στόχους του προγράμματος, της Ωραίας Ελένης του Όφενμπαχ του Κορνήλιου Σελαμσή, σε παραγωγή της Foss Productions και σκηνοθεσία Κωστή Θεοδοσόπουλου, καθώς και μια σειρά από πρωτότυπα πολυμεσικά και διαδραστικά υλικά διασκεδαστικής γνωριμίας των μαθητών και των εκπαιδευτικών με την τέχνη του λυρικού θεάτρου, αλλά και εμπλουτισμού της μουσικής διδασκαλίας: πρωτότυπα μουσικολογικά κείμενα σχετικά με την όπερα, βιωματικές δραστηριότητες, ένα συναρπαστικό μουσικό video game, κουίζ, βίντεο animation και άλλα πολλά.

Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και από Εθνικούς Πόρους ΕΣΠΑ 2014-2020 μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση»

Με μια ματιά – Σύνοψη

28 Ιουλίου 1194 π.Χ. Πάρτι στη Σπάρτη. Πίσω μας βρίσκεται ο ναός του Διός και μπροστά μας, κυρίες και κύριοι… Ο Τρωικός Πόλεμος. Μη θορυβείσθε, δεν πρόκειται να χάσουμε τα μπάνια μας. Ο Τρωικός Πόλεμος δεν έχει αρχίσει ακόμη γιατί η Ελένη… δεν έχει ακόμη κλαπεί. Ουπς! Σπόιλερ!

Η ιστορία ξεκινάει στην αγορά της Σπάρτης, όπου όλοι οι ήρωες είναι συγκεντρωμένοι και συνομιλούν. Ο Πάρης ντυμένος βοσκός συναντάει τον μάντη Κάλχα. Του δίνει έναν φάκελο από τη θεά Αφροδίτη και τότε ο Κάλχας συνειδητοποιεί ποιος πραγματικά είναι ο βοσκός. Ο Πάρης αφηγείται την ιστορία για το μήλο της Έριδος, εξηγώντας τον λόγο που βρίσκεται στη Σπάρτη. Η Ελένη κρυφοκοιτάζει τον Πάρη και σύντομα γίνεται η γνωριμία τους. Η δράση μεταφέρεται στους Αγώνες Πνεύματος της Σπάρτης, όπου λαμβάνουν μέρος ο Αχιλλέας, ο Αίας και η Βακχίς. Οι αγώνες ξεκινούν, όμως οι διαγωνιζόμενοι δεν βρίσκουν τη σωστή απάντηση στην πρώτη δοκιμασία. Η Ελένη θέλοντας να βοηθήσει τον Πάρη, του στέλνει την απάντηση της πρώτης δοκιμασίας μέσω ενός κοριτσιού, ο Πάρης δίνει τη σωστή απάντηση και το πλήθος επευφημεί τον νικητή. Οι δοκιμασίες συνεχίζονται και ο Πάρης είναι ο μεγάλος νικητής των αγώνων.

Μετά τη λήξη των αγώνων, ο Κάλχας μεταφέρει στον Μενέλαο την εντολή του Δία να μεταβεί αμέσως στην Κρήτη. Ένα μήνα μετά και ενώ ο Μενέλαος βρίσκεται στην Κρήτη, η Ελένη περνάει τον χρόνο της στο δωμάτιο πλέκοντας. Ο Πάρης στέκεται τα βράδια έξω από την πόρτα της. Ένα βράδυ αποφασίζει να χτυπήσει την πόρτα της, η Ελένη αρνείται να του ανοίξει, μένοντας να συνομιλούν πίσω από την κλειστή πόρτα. Ο Πάρης θυμωμένος ετοιμάζεται να φύγει, τότε η Ελένη παίρνει την απόφαση και ανοίγει. Η Ελένη, ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, συνομιλεί και έρχεται πιο κοντά με τον Πάρη, όλα αυτά όμως σταματούν με την αιφνίδια άφιξη του Μενέλαου στη Σπάρτη. Ο Μενέλαος κατηγορεί την Ελένη για απιστία, η κατάσταση μεταξύ των ηρώων περιπλέκεται και η Ελένη ζητάει από τον Πάρη να φύγει από τη Σπάρτη. Μία εβδομάδα αργότερα όλοι οι ήρωες βρίσκονται στο Ναύπλιο.

Στο θερινό θέρετρο της Σπάρτης οι ήρωες κάνουν μπάνιο, χορεύουν και πίνουν. Καθώς οι ήρωες βιώνουν ένα ατέλειωτο πάρτι, η θεά Αφροδίτη, εξοργισμένη με τους Σπαρτιάτες που στάθηκαν εμπόδιο στον έρωτα του Πάρη και της Ελένης, τους εκδικείται κάνοντας τις γυναίκες της Σπάρτης να περιφέρονται απαλλαγμένες από λογική, γιορτάζοντας ελεύθερες τον έρωτα και ξεχνώντας κάθε κοινωνική σύμβαση. Η Ελένη και ο Μενέλαος συνεχίζουν να τσακώνονται για την απιστία της, ενώ ο Αγαμέμνονας και ο Κάλχας προσπαθούν να πείσουν τον Μενέλαο να την αφήσει να φύγει. Ένα πλοίο καταφθάνει στο Ναύπλιο. Το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι και εμφανίζεται ο Πάρης ντυμένος Μέγας Μάντης της Αφροδίτης. Όλοι τον υποδέχονται με χαρά και σεβασμό. Ο Πάρης, ως Μάντης, ζητάει να μεταφέρει την Ελένη στα Κύθηρα παρουσιάζοντάς το ως αίτημα της θεάς Αφροδίτης. Ενώ η Ελένη αναγνωρίζει τον Πάρη, ο Μενέλαος και οι υπόλοιποι ήρωες αποδέχονται το αίτημα της θεάς και παραδίδουν την Ελένη στον Μέγα Μάντη.

Η ιστορία ολοκληρώνεται με την Ελένη να φεύγει μαζί με τον Πάρη, προειδοποιώντας τον Μενέλαο και τον Αγαμέμνονα πως η φυγή της στην Τροία δεν μπορεί να αποτελέσει αιτία για να ξεκινήσει ο πόλεμος, καθώς δεν την άρπαξε ο Πάρης με τη βία αλλά ήταν δική της επιθυμία να τον ακολουθήσει.

Συντελεστές – Διανομή

Μουσική διεύθυνση Στάθης Σούλης

Σκηνοθεσία Γιάννης Καλαβριανός

Σκηνικά, κοστούμια, βίντεο-animation Πέτρος Τουλούδης

Χορογραφία, κινησιολογία Μαριάννα Καβαλλιεράτου

Φωτισμοί Νίκος Βλασόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτη Γιώργος Παπαδάκης

Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου Γιούλη Στυλιανίδου

Μουσική προετοιμασία μονωδών Χρήστος Σακελλαρίδης, Σπύρος Σουλαδάκης

Επιμέλεια μουσικού υλικού Ανδρέας Βαλαχής

Ελένη Μαρία Τσιρώνη

Βακχίς Μαριαλένα Πολίτη

Πάρης Κατερίνα Αλεξίου

Αχιλλέας Κατερίνα Μποτώνη

Αίας Αντώνης Αντωνιάδης

Μενέλαος Νίκος Ζιάζιαρης

Αγαμέμνων Χρήστος Ραμμόπουλος

Κάλχας Νικόλας Καραγκιαούρης

Φλάουτο Κωνσταντίνος Μάργαρης

Κλαρινέτο Ηλίας Σκορδίλης

Σαξόφωνο Γκουίντο ντε Φλάβιις

Τρομπόνι Ιωάννης Κόκκορης

Κρουστά Παναγιώτης Κολιαβασίλης

Πλήκτρα Τζένη Σουλκούκη

Βιολί Ζήσιμος Σουλκούκης

Βιόλα Ελένη Φουρλάνου

Βιολοντσέλο Μαρία Σκανδάλη

Κοντραμπάσο Κωνσταντίνος Σηφάκης

Σκηνοθετικό σημείωμα

Σχεδιάσαμε την κινηματογραφική εκδοχή της Ωραίας Ελένης με στόχο να μεταφέρουμε στην οθόνη την εμπειρία παρακολούθησης της δια ζώσης παράστασης, διασφαλίζοντας αρχικά την πλήρη κάλυψη όσων συμβαίνουν επί σκηνής. Την ίδια στιγμή, όμως, μας δόθηκε η ευκαιρία να φανταστούμε το έργο μέσα από ένα πιο κινηματογραφικό φίλτρο και να εμπλουτίσουμε την οπτική του αφήγηση με αντίστοιχες τεχνικές και ευρήματα απ’ το φάσμα της ποπ κουλτούρας. Επιλέξαμε ενότητες απ' τις οποίες αφαιρέσαμε το stage, πλησιάσαμε τους χαρακτήρες σε απόσταση αναπνοής, εκμεταλλευτήκαμε τις φανταχτερές βεντάλιες του split screen ή ακόμα και το φορμά του καραόκε σε ένα ζωηρό και απενοχοποιημένο παιχνίδισμα. Χρησιμοποιήσαμε εκτενώς τα crash zoom σαν μια κινηματογραφική ένεση αδρεναλίνης που τραβάει την προσοχή του κοινού και το κάνει να νιώσει ότι βρίσκεται στο κέντρο της δράσης και εμπνευστήκαμε από τις ποικίλες δυναμικές του έργου, ενσωματώνοντας από longtakes και B&W μέχρι γρήγορο μοντάζ και slow motion. Σε μια παράσταση που συνυπάρχουν διάφορες ποιότητες: το ρομαντικό με το σκληρό, το ονειρικό με το ρεαλιστικό, το συγκινητικό με το διασκεδαστικό, προσπαθήσαμε να φέρουμε μπροστά και να αποτυπώσουμε λεπτομερώς κάθε ρευστή -από θέση- απόχρωση αυτού του πολύχρωμου ψηφιδωτού.

— Κωστής Θεοδοσόπουλος

Η Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ είναι μια ανάθεση, καταρχάς στον συνθέτη Κορνήλιο Σελαμσή και κατόπιν στους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης, για ένα νέο έργο, ενταγμένο στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα γνωριμίας και διάδρασης των νέων μαθητών με τον κόσμο της όπερας. Η διπλή αυτή αφετηρία, παράλληλα με τη δουλειά με τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες, ήταν το πιο ενδιαφέρον κίνητρο συνεργασίας για μένα. Η κάθε είδους μεταποίηση και επαναδιατύπωση δεν παρατείνει απλώς τη διάρκεια ζωής των έργων, αλλά τα ξαναφτιάχνει από την αρχή. Εργαστήκαμε όλοι μαζί για να δημιουργήσουμε μια παράσταση που να είναι σύγχρονη, κατανοητή και ενδιαφέρουσα, υπηρετώντας παράλληλα τις υψηλές απαιτήσεις του λυρικού θεάτρου. Προσπαθήσαμε να αντιληφθούμε τους προβληματισμούς των εφήβων της εποχής, κυρίως σε ζητήματα ταυτότητας, ρόλων και έμφυλων στερεοτύπων, με τη μεγαλύτερη δυνατή ειλικρίνεια. Ευχαριστώ πολύ όλους όσους συνεργάστηκαν για την Ωραία Ελένη και περιμένουμε με αγωνία το ταξίδι της στην Ελλάδα.

— Γιάννης Καλαβριανός