Περιγραφή

Ποιος μιλάει ακόμη τα «λαντίνο», τη μητρική γλώσσα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης; Ποιος τραγουδάει τα σεφαραδίτικα τραγούδια; Η νέα παράσταση μουσικού θεάτρου Madre Salonico, σε κείμενο του διακεκριμένου συγγραφέα Λέοντα A. Ναρ, φέρνει στο κοινό της GNO TV ένα έργο σε μια γλώσσα που χάνεται, επενδεδυμένο με τα τραγούδια των εβραϊκών κοινοτήτων της λεκάνης της Μεσογείου, που συνδέει το παρόν με το παρελθόν ως μια χειρονομία μνήμης.

Το έργο, που παρουσιάζεται σε ένα μείγμα «λαντίνο» (της ισπανοεβραϊκής γλώσσας της σεφαραδίτικης κοινότητας) και ελληνικών, παρουσιάστηκε μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του πολύπειρου Βίκτωρα Αρδίττη στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Τη διασκευή των σεφαραδίτικων τραγουδιών και την πρωτότυπη μουσική υπογράφει η Μάρθα Μαυροειδή και ερμηνεύει το μουσικό σύνολο Σμάρι με τη σύμπραξη του Φώτη Σιώτα. Τους ρόλους ερμηνεύουν οι Ελένη Ουζουνίδου και Λεονάρδος Μπατής.

Madre Salonico: Το τελευταίο καταφύγιο του σεφαραδίτικου πολιτισμού της Θεσσαλονίκης

Η νέα παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, η παράσταση Madre Salonico, έφερε στη σκηνή μια θεματική που απασχόλησε εκτεταμένα την πεζογραφία και τον κινηματογράφο, όχι όμως το εγχώριο θέατρο. Το έργο, μέσο συλλογικής αυτογνωσίας και αναστοχασμού των τραυματικών γεγονότων της Σοά, ξεπερνά τους περιορισμούς της ιστοριογραφίας, καθίσταται μια καλλιτεχνική μαρτυρία και προσεγγίζει το τραύμα, διαμορφώνοντας ένα γόνιμο έδαφος για την κατανόηση και την αφομοίωση του ιστορικού παρελθόντος.

«Ποια είναι η πατρίδα ενός Σεφαραδίτη;» αναρωτιέται ο Ιντό Μορντώχ, κάτοικος Νέας Υόρκης, Σεφαραδίτης τρίτης γενιάς και εγγονός της διάσημης Ζάνας, που πρωταγωνιστεί. Το έργο αναμετράται με το στοίχημα της διατήρησης μιας γλώσσας που χάνεται, μιας γλώσσας που δεν αποτέλεσε απλώς έναν επικοινωνιακό κώδικα αλλά την ίδια την έκφραση της ταυτότητας των Σεφαραδιτών, τη συλλογική τους ψυχή, την ίδια την ιστορία τους. Κάποια από τα σεφαραδίτικα τραγούδια που η Ζάνα ερμηνεύει στη διάρκεια της παράστασης («Μισιρλού», «Πού να βρω γυναίκα να σου μοιάζει») είναι γνωστά στο ευρύ κοινό από τις ελληνικές εκδοχές τους.

Οι πρωταγωνιστές του Madre Salonico ψάχνουν τις χαμένες τους ρίζες και πασχίζουν, με όχημα, στην προκειμένη περίπτωση, τη γλώσσα και το τραγούδι, να ανιχνεύσουν το νήμα που συνδέει το παρόν με το παρελθόν. Η κατανόηση και η ερμηνεία του τραυματικού παρελθόντος της Θεσσαλονίκης, με την επανεγγραφή των ιστορικών πηγών και μαρτυριών σε ένα καλλιτεχνικό πλαίσιο, συμβάλλουν στη σύνδεση με το παρόν.

Το κείμενο της παράστασης υπογράφει ο Λέων A. Ναρ, ο οποίος σημειώνει: «Το έργο θα δώσει τη δυνατότητα στους θεατές να ακολουθήσουν τα βήματα της Ζάνας και –γιατί όχι;– να ταυτιστούν μαζί της. Κι αυτό γιατί στο πρόσωπό της συγκεφαλαιώνει τόσο την ταυτότητα της μετανάστριας και του θύματος του σύγχρονου ρατσισμού όσο και της επιτυχίας, της δόξας αλλά και του ανεκπλήρωτου. Στο θέατρο ασφαλώς και υπάρχει η επινόηση, η μυθοπλασία είναι τελικά η δημιουργία. Είναι αδύνατον, άραγε, ένα μυθοπλαστικό έργο να μελετηθεί στη βάση της ορθολογικής σκέψης και της εμπειρικής επιστήμης; Η απάντηση δεν είναι δεδομένη, πρέπει όμως σίγουρα να συμφωνήσουμε ότι κανένα θεατρικό, αλλά και λογοτεχνικό, έργο, όσο “επινοημένο” και να είναι, δεν αναπτύσσεται σε ιστορικό κενό. Η ίδια η επινόηση κινείται μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο».

Ο Βίκτωρ Αρδίττης, στην τρίτη του συνεργασία με την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ μετά τις επιτυχημένες παραγωγές Το λαστιχένιο φέρετρο (2017) και Η πριγκίπισσα της Σάσσωνος (2019), σκηνοθετεί μια παράσταση ως «μια χειρονομία μνήμης», όπως υπογραμμίζει ο ίδιος. «Η σκηνή μπορεί να γίνει το τελευταίο καταφύγιο ενός χαμένου πολιτισμού, του σεφαραδίτικου πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, αλλά και όλης της λεκάνης της Μεσογείου, των τραγουδιών, της γλώσσας, και των εθίμων – η ανάμνηση μιας δύσκολης αλλά χαμένης και ευτυχισμένης συμβίωσης των θρησκειών και των πολιτισμών πριν από την Καταστροφή. Η εξακολουθητική συνθήκη της προσφυγιάς, η άρνηση εφησυχασμού στη λήθη και ο έρωτας. Στο έργο το παρόν και το παρελθόν συνυπάρχουν με την ανησυχία της συναισθηματικής αποστασιοποίησης που ίσως στιγματίσει τις επόμενες γενιές. Αλλά και με την υπέρτατη ανάγκη διαχείρισης της μνήμης των πολλών “απόντων”», σημειώνει.

Η παράσταση «MADRE SALONICO» ανήκει στην ενότητα του προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ με τον τίτλο «ΗΜΕΡΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ» που εντάσσεται στην Πράξη «ΦΕΣΤΙΒΑΛΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΤΗΣ ΕΛΣ 2024-2025» (MIS 6002467) με κωδικό 2024ΕΠ08570049 (Προτεραιότητα «Προώθηση της περιφερειακής κοινωνικής συνοχής μέσα από την ενίσχυση των μηχανισμών και υποδομών για τη στήριξη της απασχόλησης, της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικοοικονομικής ένταξης» του προγράμματος «Αττική 2021-2027») και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και από Εθνικούς Πόρους.

 
Φορέας Χρηματοδότησης του έργου είναι το Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με την χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NEXT GENERATION EU. 



Η βιντεοσκόπηση της παραγωγής πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικούστις 5 και 6 Απριλίου 2025. 

Με μια ματιά – Σύνοψη

Σκηνοθετικό σημείωμα

Φωτογραφίες & βίντεο

Φωτογραφίες